Hoe ontstaat kritiek? Waar komen oordelen eigenlijk vandaan? Wat is het doel van oordelen over onszelf en anderen en hoe kunnen we deze onaangename gewoonte bijsturen?
Als pasgeboren baby’tje hebben we nog nergens last van: alles is perfect. We ervaren nog eenheid. We zijn lekker verbonden met Alles. We zijn heel. En meestal vrij tevreden.
Als we eenmaal opgroeien in de aardse werkelijkheid, leren we snel onderscheid te maken: dit ben ik en dat ben ik niet. Dat ben jij. Om dit verschil te kunnen bepalen zoeken we ‘bewijs’. We hebben argumenten nodig die onze waarnemingen ondersteunen. Daarom gaan we op de verschillen letten in plaats op de overeenkomsten en zo kunnen we onszelf onderscheiden van de wereld om ons heen.
In het begin kan dat betekenen dat je ineens beseft dat je zelf krullend rood haar hebt, terwijl een ander stijl bruin haar heeft. Dat hoeft natuurlijk helemaal geen punt te zijn, zolang je maar geen conclusies verbindt aan de constatering dat iemand stijl bruin haar heeft. Als je er maar niks van vindt en je het neutraal kunt waarnemen. Het wordt wel degelijk een probleem als je niet alleen de verschillen ziet en benoemt maar er ook oordelen over hebt. Als je zou besluiten dat het beter zou zijn om krullend rood- dan stijl bruin haar te hebben, want dan ontstaat er wel een probleem.
Mening versus oordeel
Een oordeel is een mening waarvan je aanneemt dat het een algemeen geldende visie of Waarheid is. Dus als je een oordeel ergens over hebt, betekent dat meteen dat het een beter is dan het ander. Of dat de een gelijk heeft en de ander het verkeerd ziet. Als we oordelen merken we daarbij vaak niet dat dit puur subjectief is. Het is namelijk slechts een typisch geval van persoonlijke voorkeur.
In plaats van dat we neutraal denken: hij rijdt in een grote, rode auto denken we bijvoorbeeld hij rijdt zo’n asociale schreeuwerig rode bak. Simpel gezegd vinden we er wat van. Door te oordelen verschuiven als het ware de stukken op het schaakbord. Het wordt een machtsspel en door te oordelen plaatsen we ons boven een ander. Onze mening wordt daardoor (volgens ons althans) belangrijker dan dat hij feitelijk is. We verklaren onszelf tot topdog en maken de ander de underdog omdat we ervanuit gaan dat hoe wij naar de situatie kijken, gedeeld wordt door de wereld en de mensen om ons heen. Maar dat klopt niet. Want het gaat hier alleen maar om onze persoonlijke voorkeur. En zelfs als miljoenen mensen jouw mening zouden delen, maakt dat hem nog niet meer waar. Er zijn tal van voorbeelden dat de hele mensheid het bij het verkeerde eind had, bijvoorbeeld toen men nog dacht dat de aarde een platte schijf was, dus grote aantallen die een mening ondersteunen, maken nog niet dat hij ook daadwerkelijk klopt.
Oordelen
Oordelen begint al als we opgroeien. Als je ouders zeggen: niet doen! Of juist ‘goed zo meis/jongen’. Zo leren ze ons wat gewenst gedrag is. In hun ogen gewenst gedrag welteverstaan. En natuurlijk zijn je ouders jouw opvoeders en moeten ze je vanalles bijbrengen, dus ook dit. Maar de truc is juist om je achteraf te realiseren dat niet alles wat ze je geleerd hebben even objectief was of een zuiver doel diende. Natuurlijk is het beter om niet in het net gebruikte strijkijzer te grijpen omdat je je dan kunt verbranden. Dat is een van de nuttige tips en richtlijnen die je al opgroeiend meekrijgt.
Maar stel dat je een enorme giechel bent en je krijgt steeds te horen dat je stil moet zijn en niet zoveel lawaai moet maken omdat je moeder migraine heeft, dan is dat geen objectieve waarneming en tast het je innerlijk een beetje aan. Het doet pijn. Je wordt gedeeltelijk afgewezen en dat is geen prettig gevoel. Je kunt dan tot de conclusie komen dat giechelen niet goed is en daarom er maar helemaal mee stoppen en een stil, serieus en teruggetrokken kind worden. Je lacht helemaal niet meer. Zelfs niet als het eigenlijk wel kan of de situatie er juist om vraagt. Je hebt geleerd je gedrag aan te passen om te voorkomen dat je moeder weer kwaad op je werd en je sluit je eigenlijk af van een deeltje van jezelf. De vrolijke, onbezorgde giechel.
We hebben allemaal geleerd om stukjes van onszelf in te tomen of weg te drukken en vaak kwam dat doordat we bang waren de liefde van onze ouders te verspelen. We voelden hun teleurstelling als we iets deden wat hen niet zo beviel – zoals de gescheiden vader die gefrustreerd tegen zijn dochter roept: ‘Je bent precíes je moeder’- en we wilden het liefste geliefd zijn en beschermd en verzorgd worden en daarom pasten we ons aan. En als je je maar vaak genoeg aanpast, ga je uiteindelijk zelf geloven dat de aangepaste, nieuwe jij de echte jij is.
Dan heb je niet alleen je gedrag aangepast in sociaal wenselijk, maar heb je zelfs jouw gedachtes aangepast want anders had je een innerlijk conflict gekregen. Je kunt niet het ene denken en het andere doen zonder een bepaalde vorm van innerlijk ongemak te ervaren. En dus maakten we onszelf wijs dat ‘giechelen belachelijk was’ (of wat we onszelf allemaal nog meer wijsgemaakt hebben). En na een tijdje werd dat onze nieuwe zienswijze en zijnswijze. Het werd onze nieuwe waarheid. En we leefden verder vanuit die waarheid. Beperkt en gehandicapt. Een aangepaste versie van onze eigenlijk perfecte zelven.
Congruentie
Als we oordelen, doen we iets soortgelijks. We proberen een situatie te creëren die in balans is, want disbalans vinden we een beetje lastig. Het schuurt.
Het streven naar innerlijke balans is in dit geval het streven naar congruentie. Je wereldbeeld, ervaringen en overtuigingen net zolang aanpassen totdat ze elkaar niet meer bijten. Totdat alles bij elkaar past. Zoals je voor een verjaardagsfeestje de vrienden bij elkaar zet die met elkaar overweg kunnen, zo passen we de werkelijkheid aan aan wat we zelf denken en zien en aan hoe we in de loop der jaren innerlijk stiekem verwond zijn geraakt. En zonder het te weten maken we zo onze eigen versie van alles.
Onzekerheidsreductie
Zo houd ik enorm van honden. Dat wil zeggen, van bepaalde soort honden word ik heel erg blij. Labrador retrievers staan bij mij met stip op één en daarna komt alles wat daarop lijkt. En daardoor heb ik wat minder met een hond die een spitse kop heeft. Ik ben namelijk gewend aan die brede trouwe hondenhoofden en ik kan hun blikken en gedrag feilloos lezen. Ik begrijp ze gewoon het makkelijkste. Maar herders of dobberman pinchers of vechtsport honden, daar ben ik wat voorzichtiger mee. Hoewel dat natuurlijk net zo goed honden zijn met hondengedrag en hondenhoofden, kan ik hun specifieke gedrag wat minder goed lezen. Ik ken ze niet zo goed en ze zijn me minder vertrouwd. En dat maakt mij waakzaam en voorzichtig in hun buurt.
Een menselijk voorbeeldje. Stel je ontmoet een man, iemand die er heel anders uit ziet dan jijzelf, bijvoorbeeld omdat hij geboren is op een ander continent, een andere huidskleur heeft en een andere taal spreekt en je zijn gezichtsuitdrukkingen niet zo goed kunt interpreteren, omdat je simpelweg niet zoveel ervaring hebt in het herkennen van deze specifieke mimiek, of omdat de handgebaren in een andere cultuur anders zijn.
Dit kan je wat onrustig en onzeker maken, net als wanneer ik een herdershond ontmoet. Misschien begrijp je niet goed wat hij bedoelt te zeggen, spreken jullie letterlijk verschillende talen of vraag je je af of fronsen met je wenkbrauwen wel hetzelfde betekent in elk land? Je weet het gewoon even niet en de onzekerheid die dat met zich meebrengt, kan ervoor zorgen dat je graag iets doet om die onrust niet te hoeven voelen. Om die wat te verkleinen. Je voelt je liever niet onzeker en dus gaat jouw hoofd aan de slag om de situatie te ‘verbeteren’.
Eén manier om dat te doen, is door een oordeel te vellen over de ander, waarmee je hem ondergeschikt maakt en dus minder belangrijk. Je vervelend voelen over iets onbelangrijks is minder erg en dus heb je je probleem al grotendeels opgelost. Je voelt je weer wat beter over jezelf en je onzekerheid verdwijnt naar de achtergrond
Als je dan conclusies trekt over dat zijn neus te groot is of zijn ogen te dicht op elkaar staan om echt betrouwbaar te zijn, of zijn kleding te baggy, te sjofel is en dat het wel een zwerver zal zijn, zou dat ervoor kunnen zorgen dat je je wat beter voelt. Jij hebt niet zo’n neus of ogen en jij bent goedgekleed (vind jij van zelf) en dus ben jij vast beter dan de ander. Je neemt afstand en dat geeft rust. Hij kan je niet meer raken.
Dat de sjofele kleding momenteel super trendy is bij de jeugd en de persoon in kwestie een rapper is die in de top 10 staat en daarbij extreem populair is op social media, gaat helemaal aan jou voorbij. Het is je smaak niet en je bent het niet gewend en dus kijk je vanuit jouw perspectief.
En in plaats van dat jullie van hart tot hart een verbinding hebben gemaakt en ontdekken wat je gemeenschappelijk hebt, ben je juist gescheiden van elkaar. En zit je in twee kampen.
Jezelf veroordelen
Oordelen over een ander zorgt dus voor afstand. Als je daarentegen over jezelf oordeelt, gebeurt er iets anders. Dan scheiden we ons af van een stukje van onszelf.
Als je broer bijvoorbeeld de kant van je vriendinnetje kiest nadat je de relatie verbroken hebt en boos op je wordt, zijn er je twee mogelijkheden. De eerste is hem vriendelijk duidelijk maken dat het niet zijn zaken zijn en dat je liever hebt dat hij zich niet met jouw liefdesleven bemoeit. Dat het jouw relatie was en dat jij de enige bent die in jouw schoenen staat en dus dit besluit heeft kunnen nemen. Waarschijnlijk is dit de gezondste aanpak.
Een andere manier is onzeker worden. Zeker als je een zwaarwegend besluit hebt moeten nemen, is het niet gek als je er een beetje wiebelig over bent. Niet 100% zeker van je zaak maar meer dan zeker genoeg om toch een besluit te kunnen nemen. Een relatie hoeft tenslotte niet slecht te zijn om toch zijn doel gediend te hebben en achter je te laten. En als jij het gevoel had dat je verder moest en dus moest stoppen met je vriendin dan is dat aan jou. Je hebt er zelf ook verdriet over en je bent toch al niet in allerbeste doen.
Je broers reactie kan net even raken aan die onzekerheid die jij altijd al had als je belangrijke besluiten moest nemen en je ineens jezelf en je intuïtie niet meer vertrouwt. Je vraagt je af: ‘Kan ik dit eigenlijk wel maken? Welke goede argumenten heb ik eigenlijk?’ en als je merkt dat niet al je redenen in woorden en logica te gieten zijn, dat het soms meer een gevoel is gebaseerd op een heleboel ongrijpbare emoties en onderliggende ervaringen. Je merkte gewoon ineens: en nu is het klaar!
En dat is lastig want je kunt een gevoel niet verdedigen tegenover je broer. En eerlijk gezegd zou je dit ook niet moeten hoeven, maar dit even terzijde. Dus zijn boosheid kan je onzeker maken. Hij wordt toch niet voor niets zo kwaad, er zal een goede reden voor zijn en je vraagt je af: heb ik iets verkeerds gedaan? En van die gedachte is het een kleine stap naar: ‘Ik doe het ook vaak niet goed’ of ‘ik doe ook altijd alles fout en kan niet op mijzelf vertrouwen’. Dan begin je jezelf te veroordelen voor iets wat je zogenaamd verkeerd zou hebben gedaan, terwijl dat eigenlijk helemaal niet het geval is. Je werd gewoon onzeker en je hoofd verzon er een verhaal bij zodat wat je voelde, weer paste bij wat je dacht. Daardoor klopte alles weer met elkaar en kwam er rust. Dat is alles. En omdat je je broer niet kunt veranderen, paste jij jezelf maar aan. Het is dan makkelijker om jezelf te veroordelen, neer te halen en aan te passen. En zo werd je een aangepaste versie van een eigenlijk al prachtige perfecte zelf.
Oplossingsrichting
Natuurlijk zijn hier oplossingen voor. Eén daarvan is het leren accepteren dat je onrust voelt en dat daar niks mis mee is. Een tweede is je stopt het gevoel weg en hebt er geen last van (zie mijn De weg naar geluk en de zin van het leven) of een derde mogelijkheid is: je gaat ermee aan de gang en leert omgaan met de onrust in je. En heb je hier wat ondersteuning bij nodig lees dan mijn boek De 40 Zin-tuigen, dat boordevol tips staat.
Een vierde oplossing is te beseffen:
Hoe mensen reageren op jou zegt alleen iets over hoe ze zelf in elkaar zitten.
Ze bevestigen, erkennen of reactiveren een gevoel in je dat daar eigenlijk al bestond en maken jou zo bewust van een stukje van jezelf dat je even niet in de gaten had, Een blinde vlek dus. Daardoor versterken ze wat je eigenlijk zelf al dacht cq voelde.
Of ze hebben innerlijk pijn. En omdat ze vanuit hun eigen oude pijn naar jou uithalen, ervaar jij dat er in jou ook nog wat plekjes zijn die gevoelig zijn voor kritiek en daarom wat heling behoeven. Het gaat echt niet om wie er gelijk heeft over en over wat, het gaat er alleen maar om dat je geraakt werd en dat wijst jou op een incongruent stukje in jou. En het geeft je een prachtige gelegenheid om in dat stuk te groeien.
De pijn verzachten en de cyclus doorbreken
Een andere manier om je onaangepaste perfecte zelf te blijven of opnieuw te worden, is erkennen dat een deel van het probleem vaak komt doordat we graag geliefd en geaccepteerd willen worden. Als we zien dat het hierbij gaat om afwijzing voorkomen en neigen dingen te doen die ons een goed gevoel over onszelf geven en spanning verminderen, dan komt de oplossing snel in zicht.
Terwijl ik mijn specialisme ontwikkelde en begon te werken in de hoogste lagen van de aura, ontdekte ik een auralaag die betrekking heeft op de Dualiteit. Het gaat hier om het hebben van sterke overtuigingen en voorkeuren. Voorkeuren en overtuigingen monden namelijk bijzonder vaak uit in (voor)oordelen.
En daarbij realiseerde ik me ineens dat de snelste manier om het patroon van jezelf of een ander veroordelen te doorbreken, is om jezelf de seconde dat je jezelf iets ‘negatiefs’ hoort zeggen of denken te denken liefdevol toe te fluisteren:
‘hee, dat is een oordeel!’ 🙂
Punt.
Verder niks.
Zo simpel is het en in al zijn eenvoud gewoonweg briljant!
Want als je over jezelf oordeelt omdat je oordeelt, dan wordt je probleem alleen maar groter. Dan heb je twee gestapelde oordelen; het originele en dat wat jij daarvan vond. En dat maakt het leven niet bepaald prettiger.
Niks meer en niets minder
Op deze manier stap je uit je denkpatroon. Je geeft woorden aan iets wat je dacht of voelde en neutraliseert het door simpelweg op vriendelijke toon iets te denken wat waar is: hee dat is een oordeel.
En door die gedachte komt het hele circus dat je weer eens geoordeeld had tot stilstand. Het is een liefdevolle manier om niet de aandacht inhoudelijk op je oordelen te vestigen of jezelf af te kammen, maar het geeft richting aan wat je liever had gehad. En daar is niks mis mee. Als je tenminste niet gaat proberen de wereld of de ander zich te laten voegen naar wat jij liever had gezien. Het maakt namelijk niet uit. Het oordelen was slechts een signaal van een bepaalde voorkeur. En het grappige is, door eenvoudigweg te zeggen: ik had het liever anders gehad, verdwijnt de onrust in je lijf en hoef je verder niets te doen. Je hebt namelijk je innerlijk rust alweer terug. Dus je hoeft de wereld niet meer te veranderen om dat te bewerkstelligen. Het is al gebeurd. En je hebt intussen ook nog een stukje van jezelf geheeld.
Mijn volgende blog in de Oordelen-trilogie: wat gebeurt er energetisch (lichamelijk, emotioneel, psychisch en spiritueel) als je oordeelt of veroordeeld wordt? En wat doet dat op wereldniveau? En wat kun je eraan doen?
En wil je meer weten over hoe je met oordelen en gevoelens kunt leren omgaan? Kijk dan eens of mijn boek De 40 Zin-tuigen iets voor je is, of schrijf je in voor een van mijn cursussen.
